Τα βυζαντινά χρόνια, η εορτή της Μεσοπεντηκοστής ήταν η μεγάλη εορτή της Μεγάλης Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως και συνέτρεχαν κατ’ αυτή στον μεγάλο ναό πλήθη λαού. Δεν έχει κανείς παρά να ανοίξει την Έκθεση της Βασιλείου Τάξεως (Κεφ. 26) του Κωνσταντίνου Πορφυρογεννήτου για να δει το επίσημο τυπικό του εορτασμού, όπως ετελείτο : «Πάρεστιν ἡ μεσότης ἡμερῶν, τῶν ἐκ σωτηρίου ἀρχομένων ἐγέρσεως Πεντηκοστῇ δέ τῇ θείᾳ σφραγιζομένων, καί λάμπει τάς λαμπρότητας ἀμφοτέρωθεν ἔχουσα καί ἑνοῦσα τάς δύο καί παρεῖναι τήν δόξαν προφαίνουσα τῆς δεσποτικῆς ἀναλήψεως σεμνύνεται». Χωρίς δηλαδή να έχει δικό της θέμα η ημέρα αυτή συνδυάζει τα θέματα, του Πάσχα αφ’ ενός και της επιφοιτήσεως του Αγίου Πνεύματος αφ’ ετέρου και «αχνοφαίνει» την δόξα της Αναλήψεως του Κυρίου, που θα εορτασθεί μετά από 15 ημέρες, ακριβώς στις 40 ημέρες από το Πάσχα.

Ακριβώς δε αυτό το μέσον των δύο μεγάλων Εορτών θύμιζε ένα εβραϊκό χαρακτηρισμό του Κυρίου μας το «Μεσσίας» που στα ελληνικά μεταφράζεται ως Χριστός. Αλλά ηχητικά θυμίζει το μέσον. Έτσι και στα τροπάρια και στο Συναξάρι της ημέρας η παρετυμολογία αυτή γίνεται αφορμή να παρουσιασθεί ο Χριστός σαν Μεσσίας – μεσίτης Θεού και ανθρώπων. Σημειώνει χαρακτηριστικά ο Νικηφόρος Ξανθόπουλος στο Συναξάρι: «Μεσίτης καί διαλλάκτης ἡμῶν καί τοῦ αἰωνίου αὐτοῦ Πατρός…Διά ταύτην τήν αἰτίαν τήν παροῦσαν ἑορτήν ἑορτάζοντες καί Μεσοπεντηκοστήν ὀνομάζοντες τόν Μεσσίαν τε ἀνυμνοῦμεν Χριστόν».

Σ την ιδιαιτερότητα αυτή της Εορτής βοήθησε και η ευαγγελική περικοπή, που εξελέγη για την ημέρα αυτή (Ιω. 7, 14-30). Μεσούσης της Εορτής του Ιουδαϊκού Πάσχα ο Χριστός ανεβαίνει στο ιερό και διδάσκει. Η διδασκαλία Του προκαλεί τον θαυμασμό, αλλά και ζωηρά αντιδικία μεταξύ αυτού και του λαού και των διδασκάλων. Είναι Μεσσίας ο Ιησούς η δεν είναι; Είναι η διδασκαλία του Ιησού εκ Θεού ή δεν είναι; Νέο λοιπόν θέμα προστίθεται: ο Χριστός είναι διδάσκαλος. Αυτός που ενώ δεν έμαθε γράμματα κατέχει το πλήρωμα της σοφίας, γιατί είναι η Σοφία του Θεού η κατασκευάσασα τον κόσμο. Ακριβώς από αυτόν τον διάλογο εμπνέεται μεγάλο μέρος της υμνογραφίας της εορτής. Εκείνος που διδάσκει στον ναό, στο μέσον των διδασκάλων του Ιουδαϊκού λαού, στο μέσον της εορτής, είναι ο Μεσσίας, ο Χριστός, ο Λόγος του Θεού. Αυτός που αποδοκιμάζεται από τους δήθεν σοφούς του λαού Του είναι η του Θεού Σοφία.

Το Απολυτίκιο της Εορτής είναι γνωστό και σε ήχο πλ. Δ΄ αρκετά μελωδικό :«Μεσούσης τῆς ἑορτῆς διψῶσάν μου τήν ψυχήν εὐσεβείας πότισον νάματα· ὅτι πᾶσι, Σωτήρ ἐβόησας· Ὁ διψῶν ἐρχέσθω πρός με καί πινέτω. Ἡ πηγή τῆς ζωῆς, Χριστέ ὁ Θεός, δόξα σοι». Δηλαδή σε μετάφραση : Την ψυχή μου που διψά ξεδίψασέ την με τα νάματα της ευσεβείας, Κύριε. «Εσύ που σε όλους είπες: «Όποιος διψά να έρθει κοντά μου και να πιει ύδωρ αθανασίας». Εσύ που είσαι η πηγή της ζωής, Χριστέ ο Θεός, δόξα Σοι».

Αυτά σε γενικές γραμμές είναι αρκετά για την εορτή της Μεσοπεντηκοστής. Η αλήθεια είναι ότι η έλλειψη ιστορικού υποβάθρου (όπως έχουν οι άλλες Δεσποτικές εορτές) της στέρησε τον απαραίτητο εκείνο λαϊκό χαρακτήρα, που θα την έκανε προσφιλή στον πολύ κόσμο. Το εντελώς θεωρητικό-θεολογικό της θέμα δεν βοήθησε τους χριστιανούς, που δεν έχουν και το απαραίτητο θεολογικό υπόβαθρο, να ξεπεράσουν την επιφάνεια και να εισδύσουν στην πανηγυριζόμενη δόξα του διδασκάλου και Μεσσία Χριστού, «της Σοφίας» και ως Λόγος Του Θεού, της πηγής του «ακενώτου ύδατος». Ευχόμαστε τουλάχιστον εμείς οι νεώτεροι να συνειδητοποιήσουμε το υψηλό βάθος της και να τις αποδώσουμε τουλάχιστον τον Εκκλησιασμό μας αυτή την ημέρα! Αμήν!

Πηγή: https://www.pemptousia.gr/2022/05/mesousis-tis-eortis/